JAK POPULARYZOWAĆ NAUKĘ? część druga

Witam ponownie :) W pierwszej części wątku "JAK POPULARYZOWAĆ NAUKĘ?" pisałam trochę o trudnym charakterze popularyzacji nauki, który wynika między innymi z tego, dla kogo i w jaki sposób ją popularyzujemy. Podsumowałam, że w związku z określonymi preferencjami "ogólnej publiki", posty o tematyce naukowej przeważnie są krótkie, bardzo zwięzłe, o dość ograniczonej tematyce i pisane przeważnie przez dziennikarzy. No i co z tego? - możecie zapytać.


Rzecz w tym, że taki charakter popularyzowania nauki nie tylko ją spłyca (ale przecież pewne uproszczenia są nieuniknione, prawda?), ale też daje nie-naukowcom jej niesłychanie mylący obraz, czasem zupełnie nieprawdziwy.

W wielkim skrócie i uproszczeniu nauka działa tak: mamy pewną hipotezę, którą chcemy przetestować. Najpierw zastanawiamy się jakie są założenia i implikacje tejże hipotezy, a póżniej konstruujemy eksperyment, który mógłby wykazać, że jest to hipoteza błędna (tak, tak, próbujemy ją obalić, a nie potwierdzić!). Przeprowadzamy eksperyment, analizujemy dane, interpretujemy je i.. publikujemy! Proste? Wcale nie.

Bo nie tylko nasz eksperyment może mieć pewne ograniczenia (nielosowa bądź niewystarczająca próba, inne czynniki, które mogły mieć wpływ na wynik, a których nie kontrolowaliśmy, nieadekwatna analiza statystyczna, etc.). W związku z tym jeden eksperyment wiosny nie czyni i teraz trzeba czekać. Czekamy, czekamy, aż nasze badania zostaną POWTÓRZONE, i to najlepiej wielokrotnie - być może w lepiej przeprowadzonych eksperymentach - i wtedy patrzymy na ich wyniki. W idealnym świecie chcielibyśmy wziąć rezultaty wszystkich tych eksperymentów i spawdzić w tzw. meta-analizie czy, koniec końców, wynik jest taki jak nam się wydawało czy nie.

Wracając więc do konkluzji o popularyzacji nauki. Krótkie "newsy" o doniesieniach naukowych nie tylko są powierzchowne - najczęściej skupiają sie na samym wyniku jakichś badań, a nie na tym jak zostały ine przeprowadzone,  ale i reaktywne - czyli omawiają jakiś wynik jako jedyny, słuszny i pewny tu i teraz, bo  "naukowcy tak mówią, więc tak musi być". To wszystko jest opisywanez najczęściej bez komentarzy innych naukowców na temat opisywanego eksperymentu, nie mówiąc już o czekaniu na potwierdzenie tych daych. I to rodzi masę nieporozumień w społeczeństwie i tworzy obraz nauki jako chaotycznej i zmiennej w sposób w zasadzie losowy (bo w nauce opinie i paradygmaty i owszem, zmieniają się, ale bynajmniej nie losowo!).

I jak do tego wszystkiego mają się dziennikarze? Jeżeli to są dobrzy i mądrzy dziennikarze naukowi - nic. Ale o takowych trudno, więc w efekcie rzadko otrzymujemy zbalansowany artykuł, który nie tylko 'doniesie' o badaniach, ale też postawi je w odpowiednim kontekście czy ostrzeże przed mało solidnymi konkluzjami. W innym wypadku, jeśli dziennikarz taki nie ma pojęcia o danej działce, często może przedstawić wszystkie możliwe istniejące opinie na dany temat, bez sugerowania jakie przekonanania dominują w owej dziedzinie - w imię poprawności politycznej. I stąd można znaleźć artykuły omawiające zagadnienia dotyczące na przykład globalnego ocieplenia czy ewolucji, w których autor zawsze doda: "Ale istnieją też przeciwnicy tej teorii". Co z tego, że istnieją, jeżeli stanowią tylko mierną mniejszość najczęściej ludzi luźno związanych z omawianą  działką, która w dodatku konsekwentnie ignoruje solidne naukowe dowody na ten temat? Ale dziennikarze rzadko to dodadzą.

OK, ma być krótko i zwięźle, bo to blog, a nie artykuł. W następnej części napiszę jak rozumiem i widzę przyszłość popularyzacji i rozumienia nauki w społeczeństwie.  I mam wielką nadzieję, że zrodzi to dynamiczną dyskusję- nie ma nic lepszego niż wymiana różnych zdań i opinii, wierzę, że wyniknie z tego coś dobrego :)

Do przeczytania wkrótce!